Όταν σκεφτόμαστε τα μαθηματικά, συχνά μας έρχονται στο μυαλό αφηρημένοι υπολογισμοί, άλγεβρα και τύποι αποκομμένοι από τα ζητήματα της καθημερινής ζωής. Κι όμως, τα μαθηματικά μπορούν να αποτελέσουν ένα ισχυρό εργαλείο για να προετοιμάσουν τους μαθητές ώστε να γίνουν ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες.
Συνδέοντας τη μαθηματική σκέψη με καταστάσεις της καθημερινής ζωής και με κοινωνικές προκλήσεις, οι εκπαιδευτικοί καλλιεργούν όχι μόνο τον μαθηματικό γραμματισμό, αλλά και δεξιότητες απαραίτητες για τη συμμετοχή στα κοινά: κριτική σκέψη, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και ηθική κρίση.
Από τους αριθμούς στην πολιτειότητα
Η έρευνα δείχνει ότι ο μαθηματικός γραμματισμός είναι απαραίτητος για την πλοήγηση στη σύγχρονη κοινωνία1. Είτε ερμηνεύουν τα κλιματικά δεδομένα, είτε κατανοούν τις οικονομικές πολιτικές, είτε διαβάζουν κριτικά τις στατιστικές στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι μελλοντικοί πολίτες πρέπει να προχωρούν πέρα από τους υπολογισμούς, να αξιολογούν την αξιοπιστία των δεδομένων, να αναγνωρίζουν τη μεροληψία και να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται η σημασία της κριτικής μαθηματικής εκπαίδευσης. Ενθαρρύνει τους μαθητές να αναζητούν νόημα πίσω από τα δεδομένα και τους αριθμούς: Ποιος συνέλεξε αυτά τα δεδομένα; Για ποιον λόγο; Τι πραγματικά δείχνουν; Τέτοια ερωτήματα καλλιεργούν την ικανότητα να αντιστέκονται στην παραπληροφόρηση και να αποκτούν αυτοπεποίθηση στη χρήση των μαθηματικών σε καταστάσεις της πραγματικής ζωής.
Εθνομαθηματικά: αναδεικνύοντας την αξία της διαφορετικότητας
Τα Εθνομαθηματικά μας καλούν να αναγνωρίσουμε ότι τα μαθηματικά δεν είναι πολιτισμικά ουδέτερα. Είναι ενσωματωμένα σε ποικίλες παραδόσεις, είτε πρόκειται για αριθμητικά συστήματα διαφορετικών πολιτισμών, αρχιτεκτονικά μοτίβα ή πρακτικές μέτρησης στη γεωργία.
Για τους μαθητές του δημοτικού, η εξερεύνηση μαθηματικών εννοιών από διαφορετικούς πολιτισμούς μπορεί να προάγει τη διαφορετικότητα και το αίσθημα του ανήκειν. Παράλληλα, αναδεικνύει ότι τα μαθηματικά ανήκουν σε όλους και προέρχονται από όλους. Πρόκειται για μια συμπεριληπτική προσέγγιση που αντανακλά την ευρωπαϊκή προτεραιότητα της ανάδειξης της πολιτισμικής και γλωσσικής ποικιλομορφίας στην εκπαίδευση.
Ο ρόλος των μαθηματικών στην κοινωνική δικαιοσύνη
Όταν η διδασκαλία των μαθηματικών συσχετίζεται με την κοινωνική δικαιοσύνη, το μάθημα εστιάζει σε πραγματικά κοινωνικά ζητήματα. Για παράδειγμα:
- Υπολογισμός του αποτυπώματος άνθρακα που προκύπτει από σχολικές δραστηριότητες.
- Μελέτη τοπικών στατιστικών στοιχείων για τη στέγαση, ώστε να συζητηθεί το αν μπορούν οι άνθρωποι να εξασφαλίσουν στέγη που να είναι οικονομικά προσιτή.
- Μελέτη παγκόσμιων ανισοτήτων στην εκπαίδευση ή την υγεία μέσα από αναλογίες και γραφήματα.
Αυτές οι δραστηριότητες δεν περιορίζονται στη διδασκαλία δεξιοτήτων· ενθαρρύνουν τους μαθητές να πάρουν θέση, να προτείνουν λύσεις και να οραματιστούν ένα δικαιότερο μέλλον. Έτσι, το μάθημα των μαθηματικών λειτουργεί ως πλαίσιο προετοιμασίας για τη συμμετοχή στα κοινά.
Το Enigmathico και η ενεργός πολιτειότητα
Το έργο Enigmathico υιοθετεί αυτό το όραμα, ενσωματώνοντας τα μαθηματικά σε ιστορίες που συνδέονται με θέματα της πραγματικής ζωής, όπως η κλιματική αλλαγή, η ψυχική υγεία και η κυβερνοασφάλεια.
Στις διαδραστικές ιστορίες με μαθηματικούς γρίφους, οι μαθητές γίνονται ντετέκτιβ που λύνουν μυστήρια, όπου τα μαθηματικά προβλήματα συνδέονται με διλήμματα της πραγματικής ζωής καθώς και με κοινωνικές προκλήσεις. Για παράδειγμα, καλλιεργούν δεξιότητες εκτίμησης και μέτρησης, υπολογίζοντας το μέγεθος μιας πετρελαιοκηλίδας μέσα από την ιστορία του ταξιδιού μιας θαλάσσιας χελώνας.
Τα σενάρια αυτά, καθώς βασίζονται στην αφήγηση, ενεργοποιούν τόσο τη σκέψη όσο και το συναίσθημα, βοηθώντας τους μαθητές να κατανοήσουν τη σημασία των μαθηματικών στην καθημερινή ζωή και να καλλιεργήσουν, μέσα από την ανταλλαγή ιδεών, τη συνεργασία και την κριτική συζήτηση, στάσεις ενεργού πολιτειότητας.
Τα μαθηματικά ως μέσο έκφρασης της ενεργού πολιτειότητας
Τα μαθηματικά είναι κάτι πολύ περισσότερο από αριθμούς· αποτελούν ένα μέσο κατανόησης και διαμόρφωσης του κόσμου. Όταν η διδασκαλία των μαθηματικών συνδέεται με τις προκλήσεις της πραγματικής ζωής, αντλεί στοιχεία από διαφορετικούς πολιτισμούς και καλλιεργεί την κριτική σκέψη, δίνουμε στους μαθητές τα εργαλεία για να γίνουν ενεργοί, ενημερωμένοι και με ενσυναίσθηση πολίτες.
Έργα όπως το Enigmathico δείχνουν ότι η εκπαίδευση για την πολιτειότητα δε χρειάζεται να αποτελεί ξεχωριστό μάθημα· μπορεί να καλλιεργείται μέσα από μια διαθεματική προσέγγιση. Με αυτόν τον τρόπο, προετοιμάζουμε τους μαθητές μας όχι μόνο να λύνουν εξισώσεις, αλλά και να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που έχουν πραγματική σημασία για την τοπική τους κοινωνία και για τον ευρύτερο κόσμο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
« Critical Mathematical Thinking Skills Create More Engaged Citizens » , UNSW Sites, s. d. https://www.unsw.edu.au/newsroom/news/2023/11/critical-mathematical-thinking-skills-create-more-engaged-citize.
Geiger, V., I. Gal, et M. Graven, « The Connections between Citizenship Education and Mathematics Education » , ZDM, Vol. 55, No 5, septembre 7, 2023, p. 923‑940.
Boss, S., « How Math and English Teachers Encourage Civic Engagement » , Edutopia, août 30, 2021. https://www.edutopia.org/article/how-math-and-english-teachers-encourage-civic-engagement/.
https://www.radicalmath.org/math-social-justice
- Geiger, V., I. Gal, et M. Graven, « The Connections between Citizenship Education and Mathematics Education » , ZDM, Vol. 55, No 5, septembre 7, 2023, p. 923‑940. ↩︎
