Όταν σκεφτόμαστε τα μαθηματικά, συνήθως μας έρχονται στο μυαλό αριθμοί, εξισώσεις και υπολογισμοί. Ωστόσο, τα μαθηματικά απαιτούν μια εξειδικευμένη γλωσσική κατανόηση, η οποία περιλαμβάνει την ικανότητα να διαβάζουμε, να ερμηνεύουμε και να επεξεργαζόμαστε γραπτές πληροφορίες. Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές με γλωσσικές δυσκολίες συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα μαθηματικά προβλήματα, να εφαρμόσουν τις έννοιες και να διατυπώσουν τη σκέψη τους. Τα μαθηματικά δεν περιορίζονται στους αριθμούς· αφορούν την κατανόηση των σχέσεων, την ανάλυση των εννοιών και την εφαρμογή αυτών σε πραγματικές καταστάσεις. Επομένως, η ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων είναι σημαντική για την κατανόηση των μαθηματικών, καθώς επιτρέπει:
1. Την κατανόηση των μαθηματικών προβλημάτων
Πολλοί μαθητές αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επίλυση των προβλημάτων, καθώς απαιτείται καλή κατανόηση του περιεχομένου και η ικανότητα να μετατρέπουν τις πληροφορίες σε μαθηματικές έννοιες. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι μαθητές με περιορισμένες δεξιότητες στην ανάγνωση συναντούν ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες στην επίλυση σύνθετων προβλημάτων που απαιτούν γλωσσική κατανόηση. Για το λόγο αυτό, η ανάπτυξη ικανοτήτων που αφορούν τη σωστή προσέγγιση των προβλημάτων, την κατανόηση βασικών μαθηματικών εννοιών και τη σύνδεσή τους με πραγματικές καταστάσεις είναι κρίσιμη.

2. Την ενίσχυση του μαθηματικού λεξιλογίου και την κατανόηση των μαθηματικών εννοιών
Τα μαθηματικά περιλαμβάνουν συγκεκριμένους όρους όπως παρονομαστής, συντελεστής, συμμετρία κ.ά. Ακόμη και κοινές λέξεις όπως διαφορά ή γινόμενο, αποκτούν διαφορετική σημασία στα μαθηματικά. Επομένως, η διδασκαλία του μαθηματικού λεξιλογίου με κατανοητό τρόπο είναι κρίσιμη για την ενίσχυση των μαθηματικών ικανοτήτων των μαθητών. Η εισαγωγή του μαθηματικού λεξιλογίου μέσω διαφόρων μεθόδων, η χρήση αναπαραστάσεων και η συνεχής επανάληψη βοηθούν τους μαθητές να απομνημονεύουν και να χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους με ακρίβεια.
3. Την ερμηνεία των οδηγιών και των εξηγήσεων
Οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζουν και να κατανοούν με ακρίβεια τις οδηγίες που περιλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια, στις εξετάσεις και στα τυποποιημένα τεστ. Η ενίσχυση των δεξιοτήτων κατανόησης και η ενθάρρυνση των μαθητών να διαβάζουν προσεκτικά και να αναλύουν κριτικά τις οδηγίες και τις εξηγήσεις είναι καθοριστική για τη βελτίωση των ικανοτήτων τους στα μαθηματικά³. Επιπλέον, η κατανόηση των βημάτων για την επίλυση προβλημάτων είναι θεμελιώδης για τη μάθηση, την αυτοπειθαρχία και τη συγκέντρωση.

4. Τη διατύπωση του μαθηματικού συλλογισμού
Η ικανότητα των μαθητών να διατυπώνουν τη σκέψη τους είναι κρίσιμη, καθώς τους επιτρέπει να συνδέουν έννοιες και να επιλέγουν τη σωστή στρατηγική για την επίλυση ενός προβλήματος. Αυτή η ικανότητα μπορεί να αναπτυχθεί ενθαρρύνοντας τους μαθητές να εξηγούν τον συλλογισμό τους στους συμμαθητές ή στους δασκάλους τους, κάτι που τους βοηθά να εκφράζουν με σαφήνεια την κατανόησή τους για τις μαθηματικές έννοιες και να ανακαλύπτουν εναλλακτικούς τρόπους και προσεγγίσεις.
5. Την ενίσχυση των δεξιοτήτων κατανόησης για μαθητές με περιορισμένες γλωσσικές ικανότητες
Όλα τα παραπάνω σημεία καθιστούν σαφές ότι οι μαθητές των οποίων η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο σπίτι είναι διαφορετική από τη γλώσσα διδασκαλίας στο σχολείο (11,5% των μαθητών στην Ευρωπαϊκή Ένωση) αναμένεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στα μαθηματικά. Έχει αποδειχθεί ότι οι αναγνωστικές ικανότητές τους προβλέπουν σε μεγάλο βαθμό την απόδοσή τους στα μαθηματικά, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ενίσχυση των γλωσσικών δεξιοτήτων για αυτή τη συγκεκριμένη ομάδα.
Άλλες ομάδες μαθητών, όπως τα παιδιά με προβλήματα ακοής που δεν έχουν εκτεθεί στη νοηματική γλώσσα από τη γέννησή τους, μπορεί να αντιμετωπίσουν μειονεκτήματα στην απόδοσή τους στα μαθηματικά λόγω περιορισμένης πρόσβασης στη γλώσσα, κάτι που οδηγεί σε χαμηλότερες επιδόσεις. Για να τα υποστηρίξουμε, είναι απαραίτητο να τους παρέχουμε πρόσβαση στο περιεχόμενο μέσω εξειδικευμένων διερμηνέων, οπτικών αναπαραστάσεων και τεχνολογικών εργαλείων υποστήριξης.
Όλα αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν την ανάγκη για αποτελεσματικές στρατηγικές που υποστηρίζουν τις γλωσσικές δεξιότητες στη διδασκαλία των μαθηματικών. Για το λόγο αυτό, ακολουθούν μερικές στρατηγικές που οι δάσκαλοι μπορούν να υιοθετήσουν προκειμένου να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των δεξιοτήτων ανάγνωσης και των μαθηματικών:
- Η αξιοποίηση της αφήγησης στη διδασκαλία: Μέσα από την ενσωμάτωση αφηγήσεων, οι μαθητές μπορούν να οπτικοποιήσουν μαθηματικές έννοιες σε πραγματικές καταστάσεις, να κατανοήσουν το μαθηματικό λεξιλόγιο στο σωστό πλαίσιο και να συνδέσουν τις έννοιες με παραδείγματα από την καθημερινή ζωή.
- Διδασκαλία του μαθηματικού λεξιλογίου: Μέσα από την παρουσίαση βασικών μαθηματικών όρων με σαφείς ορισμούς και οπτικές αναπαραστάσεις, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τις μαθηματικές έννοιες και να τις χρησιμοποιούν με ακρίβεια.
- Ανάπτυξη στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων: Διδάσκοντας στους μαθητές πώς να επισημαίνουν λέξεις-κλειδιά, να συνοψίζουν τα ερωτήματα και να εντοπίζουν τις σχετικές πληροφορίες, ενισχύεται η ικανότητά τους να επιλύουν μαθηματικά προβλήματα.
- Ενθάρρυνση συζητήσεων και γραφής μαθηματικών συλλογισμών: Ενθαρρύνοντας τους μαθητές να εκφράζουν τη σκέψη τους γραπτά ή μέσω συζητήσεων στην τάξη, ενισχύεται η κατανόηση των μαθηματικών εννοιών και η ικανότητά τους να εξηγούν και να αιτιολογούν τις λύσεις τους.
- Υποστήριξη δίγλωσσων/πολύγλωσσων μαθητών: Παροχή δίγλωσσων γλωσσαρίων, απλοποίηση σύνθετων οδηγιών, χρήση οπτικών βοηθημάτων και δυνατότητα στους μαθητές να λύσουν τα προβλήματα στη γλώσσα που γνωρίζουν καλύτερα, πριν μεταβούν στη γλώσσα διδασκαλίας.

Συμπερασματικά, τα μαθηματικά και η γλωσσική επάρκεια είναι στενά συνδεδεμένα. Ενσωματώνοντας τα μαθηματικά σε ελκυστικά αφηγήματα και υποστηρίζοντας την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών, μπορούμε να τους προσφέρουμε τα εφόδια να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην επίλυση προβλημάτων, να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή τους και να αποκτήσουν μια πιο βαθιά κατανόηση των μαθηματικών εννοιών. Μέσω καινοτόμων προσεγγίσεων, όπως το έργο Enigmathico, μπορούμε να κάνουμε τα μαθηματικά πιο προσβάσιμα, κατανοητά και ελκυστικά για όλους τους μαθητές.
Υποσημειώσεις:
Boonen, Anton J. H., Björn B. De Koning, Jelle Jolles, et Menno Van Der Schoot, “Word Problem Solving in Contemporary Math Education : A Plea for Reading Comprehension Skills Training”, Frontiers In Psychology, Vol. 7, février 17, 2016. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00191.
Calkins, Susanna, Sharisse Grannan, et Jason Siefken, “Using Peer-Assisted Reflection in Math to Foster Critical Thinking and Communication Skills”, PRIMUS, Vol. 30, No 4, avril 18, 2019, p. 475499. https://doi.org/10.1080/10511970.2019.1608608.
Greisen et al., “Learning Mathematics with Shackles : How Lower Reading Comprehension in the Language of Mathematics Instruction Accounts for Lower Mathematics Achievement in Speakers of Different Home Languages”, Acta Psychologica, Vol. 221, novembre 1, 2021, p. 103456. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2021.103456.
Lariviere, Danielle O., Tessa L. Arsenault, et S. Blair Payne, “A Literature Review : Mathematics Vocabulary Intervention for Students with Mathematics Difficulty”, School Science And Mathematics, juin 24, 2024. https://doi.org/10.1111/ssm.12684.
Nicolas, Cherry Ann T., et Charlyn Y. Emata, “International Journal of Innovation in Science and Mathematics Education, 26(3), 40–64, 2018. 40 An Integrative Approach through Reading Comprehension to Enhance Problem- Solving Skills of Grade 7 Mathematics Students”, International Journal Of Innovation In Science And Mathematics Education, Vol. 26(3), 2018, p. 4064.
Reis, Nalva Cristina Andrade Dos, “OS DESAFIOS NO ENSINO DE MATEMÁTICA PARA ALUNOS COM DEFICIÊNCIA AUDITIVA”, Revista Fisio&Terapia., Vol. 28, No 136, janvier 1, 2024, p. 2930. https://doi.org/10.69849/revistaft/th10247281829.
Santos, Stacee, et Sara Cordes, “Math Abilities in Deaf and Hard of Hearing Children : The Role of Language in Developing Number Concepts.”, Psychological Review, Vol. 129, No 1, juin 17, 2021, p. 199211. https://doi.org/10.1037/rev0000303.