Τα μαθηματικά θεωρούνται συχνά δύσκολα και απαιτητικά, ειδικά για τους μαθητές των πρώτων τάξεων του Δημοτικού. Πολλά παιδιά βιώνουν άγχος όταν έρχονται σε επαφή με τα μαθηματικά — έναν φόβο απέναντι στους αριθμούς και τα μαθηματικά προβλήματα — το οποίο μπορεί να τα συνοδεύει σε όλη τη σχολική τους πορεία. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα του Gerardo Ramírez και της επιστημονικής του ομάδας αναδεικνύει ότι τα υποστηρικτικά και πλούσια σε ερεθίσματα μαθησιακά περιβάλλοντα μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μείωση του άγχους για τα μαθηματικά κατά τα πρώτα σχολικά χρόνια. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δείχνουν ότι το άγχος για τα μαθηματικά μπορεί να μειωθεί μέσα από δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα των παιδιών και συνδέονται με την καθημερινότητά τους. Μεταξύ των προσεγγίσεων που έχουν θετικά αποτελέσματα, η αξιοποίηση της αφήγησης φαίνεται να αποτελεί μια ιδιαίτερα αποτελεσματική διδακτική προσέγγιση.
Όταν η αφήγηση εντάσσεται στη διδασκαλία των μαθηματικών και συνδυάζεται με προσεγγίσεις όπως το STEAM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική, Τέχνες και Μαθηματικά), τη διερευνητική και τη βιωματική μάθηση, τότε οι εκπαιδευτικοί — και σε κάποιο βαθμό και οι γονείς — μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να προσεγγίσουν τα μαθηματικά με περιέργεια και αυτοπεποίθηση. Η αφήγηση λειτουργεί υποστηρικτικά προς αυτές τις σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, προσφέροντας έναν πιο φιλικό τρόπο που κινητοποιεί το συναίσθημα των παιδιών και τα βοηθά να εμπλέκονται ενεργά με τα μαθηματικά.
Ο ρόλος της αφήγησης στη διδασκαλία των μαθηματικών
Η αφήγηση υπήρξε μια από τις πρώτες μορφές μετάδοσης γνώσης και εμπειρίας, ήδη από τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού, καθώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν προφορικές ιστορίες για να μεταδώσουν κοινές αξίες, τρόπους ζωής και οικογενειακές παραδόσεις από γενιά σε γενιά. Η αφήγηση, ως μέσο που διαχρονικά χρησιμοποιείται για να προσδίδει νόημα και διάρκεια στη γνώση, εξακολουθεί να έχει σημαντική θέση στη σύγχρονη εκπαίδευση. Η χρήση της αφήγησης στα μαθηματικά βοηθά τα παιδιά να συνδέουν τις έννοιες με καταστάσεις της καθημερινότητάς τους, τους δίνει νόημα και δημιουργεί ενδιαφέρον, κάνοντας τις αφηρημένες μαθηματικές έννοιες πιο κατανοητές και οικείες. Αντί οι αριθμοί να παρουσιάζονται αποσπασματικά, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να τους εντάσσουν σε ιστορίες που κεντρίζουν τη φαντασία των μαθητών.
Για παράδειγμα, η έννοια των κλασμάτων μπορεί να εισαχθεί μέσα από μια ιστορία στην οποία ένας χαρακτήρας καλείται να μοιράσει μια τούρτα μεταξύ καλεσμένων. Μέσα από τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει ο ήρωας της ιστορίας και τις λύσεις που προτείνει, οι μαθητές κατανοούν την πρακτική διάσταση των κλασμάτων με τρόπο ευχάριστο και ουσιαστικό. Μια τέτοια προσέγγιση βοηθά τους μαθητές να ξεπεράσουν τον φόβο να κάνουν λάθος και να εστιάσουν στην επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με καταστάσεις της καθημερινότητας.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ενσωμάτωση των μαθηματικών σε ιστορίες περιπέτειας, όπου οι μαθητές αναλαμβάνουν τον ρόλο του ήρωα σε ένα μυστήριο και καλούνται να λύσουν μαθηματικούς γρίφους. Στο πλαίσιο αυτών των αφηγήσεων, οι μαθητές θα χρειαστεί να λύσουν τους γρίφους για να διασχίσουν μια γέφυρα σε ένα μαγεμένο δάσος ή να χρησιμοποιήσουν γεωμετρία για να προσανατολιστούν σε έναν χάρτη θησαυρού. Αυτές οι προσεγγίσεις ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των μαθητών τόσο σε συναισθηματικό όσο και σε γνωστικό επίπεδο, μετατρέποντας τα μαθηματικά από ένα σύνολο αφηρημένων εννοιών σε μια συναρπαστική εμπειρία επίλυσης προβλημάτων.
Συνδέοντας την αφήγηση με το STEAM και τη μάθηση μέσω περιπέτειας
Η προσέγγιση STEAM στην εκπαίδευση ενσωματώνει τις τέχνες στα γνωστικά αντικείμενα STEM, καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα παράλληλα με τη μαθηματική και λογική σκέψη. Η αφήγηση αποτελεί βασικό στοιχείο αυτής της προσέγγισης, καθώς επιτρέπει στους μαθητές να οπτικοποιούν και να προσεγγίζουν τις μαθηματικές έννοιες μέσα από ενεργή συμμετοχή. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν σε βιωματικές δραστηριότητες που συνδυάζουν τα μαθηματικά με την αφήγηση και τις τέχνες, κατανοούν τα μαθηματικά με τρόπο πιο δημιουργικό και ευχάριστο.
Ένας τρόπος εφαρμογής αυτής της προσέγγισης είναι η αξιοποίηση δραστηριοτήτων που συνδυάζουν τα μαθηματικά με σενάρια μυστηρίου και περιπέτειας. Αντί για τις συνηθισμένες ασκήσεις, οι μαθητές καλούνται να λύσουν ένα μυστήριο, χρησιμοποιώντας μαθηματική σκέψη για να εντοπίσουν τα στοιχεία που θα τους οδηγήσουν στη λύση. Ένα παράδειγμα είναι οι μαθητές να υποδυθούν τον ρόλο ντετέκτιβ και να εξιχνιάσουν μια υπόθεση, όπου κάθε στοιχείο είναι κρυμμένο μέσα σε μαθηματικά προβλήματα, ή να ενεργήσουν ως επιστήμονες που αποκρυπτογραφούν μηνύματα εξωγήινων, αξιοποιώντας αριθμητικά μοτίβα. Αυτές οι διαδραστικές περιπέτειες μπορούν να βοηθήσουν ώστε τα μαθηματικά να μην αντιμετωπίζονται πλέον ως μάθημα με παθητική συμμετοχή, αλλά ως μια συναρπαστική εμπειρία, μειώνοντας ενδεχομένως το άγχος και ενισχύοντας τη συμμετοχή των μαθητών.
Η μάθηση μέσω περιπέτειας ενισχύει περαιτέρω την προσέγγιση αυτή, δίνοντας στους μαθητές τη δυνατότητα να μάθουν έξω από τα όρια της παραδοσιακής τάξης. Ένα κυνήγι θησαυρού με μαθηματικούς γρίφους, όπου οι μαθητές καλούνται να επιλύσουν μαθηματικά προβλήματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή για να φτάσουν στον τελικό στόχο, συμβάλλει στο να γίνονται τα μαθηματικά πιο κατανοητά και ενδιαφέροντα. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να οργανώνουν υπαίθριες δραστηριότητες με μαθηματικό περιεχόμενο, βασισμένες σε μια αφήγηση, ζητώντας από τους μαθητές να φανταστούν ότι είναι αρχαιολόγοι, οι οποίοι χρησιμοποιούν συντεταγμένες για να ανακαλύψουν έναν χαμένο πολιτισμό. Όταν τα παιδιά συμμετέχουν σε οργανωμένα αφηγηματικά σενάρια με πραγματικά δεδομένα, κατανοούν πως τα μαθηματικά δεν είναι απλώς ένα μάθημα, αλλά ένα χρήσιμο εργαλείο για τη ζωή.
Η αφήγηση ως βασικό στοιχείο της βιωματικής προσέγγισης
Η βιωματική προσέγγιση ενθαρρύνει τους μαθητές να κατακτούν νέες γνώσεις μέσα από την ενεργή συμμετοχή τους. Η αφήγηση ενισχύει αυτή την προσέγγιση, καθώς συνδέει τα μαθηματικά με ιστορίες εμπνευσμένες από την καθημερινή ζωή, κάνοντάς τα πιο ελκυστικά και προσιτά.
Για παράδειγμα, ένα διδακτικό σενάριο μπορεί να οργανωθεί γύρω από τον σχεδιασμό μιας σχολικής εκδήλωσης, με τους μαθητές να αναλαμβάνουν τον ρόλο επιχειρηματιών που οργανώνουν ένα φεστιβάλ. Οι μαθητές καλούνται να υπολογίσουν τα έξοδα, να διαχειριστούν τον προϋπολογισμό και να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της εκδήλωσης. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν σε ιστορίες που περιλαμβάνουν αριθμούς και καταστάσεις από την πραγματική ζωή, συνειδητοποιούν ότι τα μαθηματικά δεν είναι απλώς ένα σχολικό μάθημα, αλλά ένα χρήσιμο εργαλείο ζωής.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ένταξη της αφήγησης σε βιωματικές δραστηριότητες, όπως η κατασκευή μιας γέφυρας, όπου τα παιδιά κάνουν μετρήσεις και αξιοποιούν έννοιες της γεωμετρίας. Αντί να περιορίζεται ο εκπαιδευτικός σε τυπικές ασκήσεις με μετρήσεις και υπολογισμούς, μπορεί να δημιουργήσει μια ιστορία όπου οι μαθητές υποδύονται πολιτικούς μηχανικούς που σχεδιάζουν μια γέφυρα για να ενώσουν δύο απομακρυσμένες κοινότητες. Με αυτόν τον τρόπο, η δραστηριότητα μπορεί να ξεφύγει από το πλαίσιο της παραδοσιακής άσκησης και να μετατραπεί σε μια αποστολή που κινητοποιεί τους μαθητές και ενισχύει την ενεργή τους συμμετοχή στην επίλυση προβλημάτων.
Μέσα από ιστορίες, οι μαθητές συμμετέχουν σε παιχνίδια ρόλων, παριστάνοντας διάσημους μαθηματικούς, αστροναύτες που οργανώνουν μια διαστημική αποστολή ή αρχιτέκτονες που σχεδιάζουν βιώσιμες πόλεις. Όταν τα μαθηματικά παρουσιάζονται μέσα από ιστορίες, οι μαθητές αφομοιώνουν πιο εύκολα τις μαθηματικές έννοιες και αναπτύσσουν σταδιακά θετική στάση απέναντι στο μάθημα.
Τα οφέλη της αφήγησης για μαθητές και εκπαιδευτικούς
Όταν οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν την αφήγηση στη διδασκαλία των μαθηματικών, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος που ενισχύει το ενδιαφέρον των μαθητών και τους βοηθά να αναγνωρίζουν την αξία όσων μαθαίνουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη αφομοίωση των μαθηματικών εννοιών, μεγαλύτερο κίνητρο, ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και στην απόκτηση βασικών γνώσεων που θα αποτελέσουν θεμέλιο για τη μελλοντική πρόοδο των μαθητών στα μαθηματικά.
Για τους εκπαιδευτικούς, η αφήγηση αποτελεί ένα παιδαγωγικό εργαλείο με ευελιξία και δυνατότητες δημιουργικής αξιοποίησης στη διδασκαλία των μαθηματικών. Αντί να στηρίζονται αποκλειστικά στα σχολικά εγχειρίδια και σε τυπικές ασκήσεις, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαμορφώσουν ένα εμπλουτισμένο μαθησιακό περιβάλλον που ανταποκρίνεται στα διαφορετικά μαθησιακά προφίλ των μαθητών. Επιπλέον, η μετάβαση από την παραδοσιακή διδασκαλία των μαθηματικών σε μια πιο δημιουργική, αφηγηματική προσέγγιση δίνει στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να διευρύνουν τις γνώσεις τους γύρω από τεχνικές αφήγησης στο πλαίσιο της διδασκαλίας των μαθηματικών. Αυτή η αλλαγή δε βελτιώνει μόνο τον τρόπο που διδάσκουν, αλλά τους δίνει νέο ενδιαφέρον για τη διδασκαλία, ενώ ενισχύει και την επικοινωνία τους με τους μαθητές. Όταν οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά σε μαθήματα βασισμένα στην αφήγηση, οι εκπαιδευτικοί βιώνουν λιγότερη απογοήτευση και περισσότερη ικανοποίηση, γεγονός που συμβάλλει στη δημιουργία ενός θετικού και δημιουργικού μαθησιακού κλίματος — όπως επιβεβαιώνουν οι εκπαιδευτικοί του τμήματος πρώτων τάξεων του 20ού Δημοτικού Σχολείου της Βαρσοβίας.
Συμπέρασμα
Το άγχος για τα μαθηματικά δεν πρέπει να θεωρείται ένα εμπόδιο που δεν μπορεί να ξεπεραστεί, αλλά μια πρόκληση που μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσα από δημιουργικές προσεγγίσεις που κινητοποιούν και εμπλέκουν ενεργά τους μαθητές. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, όταν η αφήγηση χρησιμοποιείται ως βασικό εργαλείο της διδασκαλίας, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενσωματώσουν αποτελεσματικά διδακτικές προσεγγίσεις όπως το STEAM, τη μάθηση μέσω περιπέτειας και τη βιωματική μάθηση, ώστε τα μαθηματικά να αποκτούν νόημα και αξία για κάθε μαθητή. Όπως προκύπτει από την εμπειρία των εκπαιδευτικών, η αφήγηση δε συμβάλλει μόνο στη μείωση του άγχους, αλλά βοηθά τα παιδιά να κατανοούν πιο ουσιαστικά τις μαθηματικές έννοιες.
Οι εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν αυτές τις προσεγγίσεις διαπιστώνουν ότι οι μαθητές συμμετέχουν με περισσότερη αυτοπεποίθηση και δείχνουν πιο θετική στάση απέναντι στα μαθηματικά. Αντί να αντιμετωπίζουν τα μαθηματικά με φόβο, τα παιδιά αρχίζουν να τα προσεγγίζουν με ενθουσιασμό και αυτοπεποίθηση, βλέποντάς τα ως ένα εργαλείο για να κατανοούν καλύτερα τον κόσμο γύρω τους. Αν καταρρίψουμε τον μύθο ότι τα μαθηματικά είναι από τη φύση τους δύσκολα, μπορούμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ένα μέλλον όπου περισσότερα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους στα μαθηματικά.
Resources
- Ramírez, G., Gunderson, E. A., Levine, S. C., & Beilock, S. L. (2018). Math anxiety, working memory, and math achievement in early elementary school. Journal of Cognition and Development, 19(1), 1–17. https://doi.org/10.1080/15248372.2017.1421532
- Stuart J. Murphy’s MathStart Series: a collection of books that teach mathematical concepts through storytelling. https://www.mathstart.net/
- Maths through stories: Transforming the way mathematics is taught and learned globally - presents one mathematical story at a time https://www.mathsthroughstories.org/
- PhET Interactive Simulations: provides interactive math and science simulations that can be incorporated into storytelling lessons. https://phet.colorado.edu/
- Copernicus Science Centre (Centrum Nauki Kopernik): offers interactive exhibits and resources that integrate science and art, fostering experiential learning. https://www.kopernik.org.pl/en/learning
- EC1 Science and Technology Center in Łódź: features exhibitions that blend technology and storytelling, providing opportunities for adventure learning. https://ec1lodz.pl/centrum-nauki-i-techniki/
- Matematyka Innego Wymiaru: an initiative that uses storytelling to teach mathematical concepts, offering workshops and materials for educators. http://matematykainnegowymiaru.pl/
