Kiedy myślimy o matematyce, zazwyczaj przychodzą nam na myśl liczby, równania i obliczenia. Ale oto ważna kwestia: matematyka to także język – taki, który wymaga umiejętności czytania, interpretowania i stosowania informacji zawartych w tekście. Badania wskazują, że uczniowie mający trudności z czytaniem często zmagają się również ze zrozumieniem zadań matematycznych, zastosowaniem pojęć i uzasadnianiem swojego rozumowania. Matematyka to nie tylko liczby – to również zrozumienie relacji, wzorców i zastosowań w rzeczywistości. Oto dlaczego umiejętności językowe są tak ważne w nauce matematyki:
1. Rozumienie zadań tekstowych
Wielu uczniów ma trudności z rozwiązywaniem zadań tekstowych, ponieważ wymagają one solidnego rozumienia treści i umiejętności przełożenia informacji na pojęcia matematyczne. Udowodniono, że niskie umiejętności czytania znacznie utrudniają rozwiązywanie złożonych zadań opartych na języku. Kluczowe jest więc nauczenie uczniów rozbijania problemów na części, identyfikowania kluczowych terminów i łączenia matematyki z sytuacjami z życia codziennego.
2. Słownictwo matematyczne i zrozumienie treści
Język matematyki zawiera specyficzne terminy, takie jak mianownik, współczynnik, symetria itp. Nawet powszechne słowa jak „różnica” czy „iloczyn” mają w matematyce szczególne znaczenie. Wyraźne nauczanie słownictwa matematycznego może znacząco poprawić umiejętności uczniów. Wprowadzanie pojęć matematycznych na różne sposoby, za pomocą reprezentacji graficznych i wielokrotnego kontaktu z nimi, pomaga uczniom lepiej je zapamiętać i poprawnie stosować.
3. Interpretacja instrukcji i wyjaśnień
Uczniowie muszą dokładnie czytać i rozumieć instrukcje w wielu sytuacjach – od podręczników, przez sprawdziany, aż po egzaminy standaryzowane. Praca nad umiejętnością czytania ze zrozumieniem oraz zachęcanie uczniów do uważnej lektury i krytycznego myślenia o instrukcjach i wyjaśnieniach są kluczowe dla ich ogólnego rozwoju. Zrozumienie etapów rozwiązywania problemów to istotna umiejętność dla nauki, samodzielności i koncentracji.
4. Wyrażanie rozumowania matematycznego
Umiejętność wyrażania swojego toku myślenia jest niezbędna, by uczniowie mogli dostrzegać powiązania i wybierać właściwe strategie prowadzące do rozwiązania. Można to rozwijać, zachęcając uczniów do wyjaśniania swojego rozumowania kolegom lub nauczycielom, co pomaga im lepiej komunikować zrozumienie pojęć matematycznych oraz odkrywać różne metody i punkty widzenia.
5. Wyrównywanie szans językowych
Powyżej omawiane zagadnienia dowodzą, że uczniowie, których język ojczysty różni się od języka nauczania (w Unii Europejskiej to 11,5% uczniów), mogą mieć większe trudności z matematyką. Udowodniono, że ich umiejętność rozumienia tekstu w języku nauczania w dużym stopniu przewiduje, jak dobrze radzą sobie z matematyką. Oznacza to, że wsparcie w zakresie umiejętności językowych jest dla tej grupy szczególnie istotne.
Inne grupy uczniów także mogą mieć ograniczony dostęp do języka i przez to gorsze wyniki w matematyce. Dzieci niesłyszące i niedosłyszące, które nie miały od urodzenia kontaktu z płynnym językiem migowym, zazwyczaj osiągają słabsze wyniki. Aby je wesprzeć, niezbędne jest zapewnienie dostępu do treści poprzez wykwalifikowanych tłumaczy, materiały wizualne i technologie wspomagające (Reis, 2024).
Wszystkie te elementy rodzą pytanie o skuteczne strategie wspierania umiejętności czytania i pisania w edukacji matematycznej. Oto kilka skutecznych strategii wspierania umiejętności czytania w nauczaniu matematyki:
- Uczenie się przez narrację: Wykorzystywanie opowiadania historii pomaga uczniom wizualizować pojęcia matematyczne w rzeczywistych sytuacjach, słyszeć matematyczne słownictwo w kontekście i lepiej przyswajać informacje.
- Bezpośrednie nauczanie słownictwa matematycznego: Wprowadzenie kluczowych pojęć z jasnymi definicjami i ilustracjami.
- Wsparcie w rozwiązywaniu zadań tekstowych: Nauczanie strategii takich jak podkreślanie słów kluczowych, streszczanie treści i wyszukiwanie istotnych informacji.
- Zachęcanie do dyskusji i pisania w matematyce: Angażowanie uczniów w wyrażanie swojego rozumowania na piśmie lub podczas dyskusji w klasie.
- Wsparcie dla uczniów wielojęzycznych: Stosowanie dwujęzycznych słowników, uproszczonych instrukcji, pomocy wizualnych i umożliwienie rozwiązywania zadań w języku ojczystym przed przejściem do języka nauczania.
Matematyka i umiejętność czytania są ze sobą ściśle powiązane. Dzięki wprowadzaniu pojęć matematycznych w angażujących narracjach i wspieraniu rozwoju językowego uczniów, można pomóc im rozwijać umiejętność rozwiązywania problemów, budować pewność siebie i głębiej rozumieć zagadnienia matematyczne. Dzięki innowacyjnym podejściom, takim jak projekt Enigmathico, możemy uczynić matematykę bardziej dostępną, integracyjną i atrakcyjną dla wszystkich uczniów.
Bibliografia:
Boonen, Anton J. H., Björn B. De Koning, Jelle Jolles, et Menno Van Der Schoot, “Word Problem Solving in Contemporary Math Education : A Plea for Reading Comprehension Skills Training”, Frontiers In Psychology, Vol. 7, février 17, 2016. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00191.
Calkins, Susanna, Sharisse Grannan, et Jason Siefken, “Using Peer-Assisted Reflection in Math to Foster Critical Thinking and Communication Skills”, PRIMUS, Vol. 30, No 4, avril 18, 2019, p. 475499. https://doi.org/10.1080/10511970.2019.1608608.
Greisen et al., “Learning Mathematics with Shackles : How Lower Reading Comprehension in the Language of Mathematics Instruction Accounts for Lower Mathematics Achievement in Speakers of Different Home Languages”, Acta Psychologica, Vol. 221, novembre 1, 2021, p. 103456. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2021.103456.
Lariviere, Danielle O., Tessa L. Arsenault, et S. Blair Payne, “A Literature Review : Mathematics Vocabulary Intervention for Students with Mathematics Difficulty”, School Science And Mathematics, juin 24, 2024. https://doi.org/10.1111/ssm.12684.
Nicolas, Cherry Ann T., et Charlyn Y. Emata, “International Journal of Innovation in Science and Mathematics Education, 26(3), 40–64, 2018. 40 An Integrative Approach through Reading Comprehension to Enhance Problem- Solving Skills of Grade 7 Mathematics Students”, International Journal Of Innovation In Science And Mathematics Education, Vol. 26(3), 2018, p. 4064.
Reis, Nalva Cristina Andrade Dos, “OS DESAFIOS NO ENSINO DE MATEMÁTICA PARA ALUNOS COM DEFICIÊNCIA AUDITIVA”, Revista Fisio&Terapia., Vol. 28, No 136, janvier 1, 2024, p. 2930. https://doi.org/10.69849/revistaft/th10247281829.
Santos, Stacee, et Sara Cordes, “Math Abilities in Deaf and Hard of Hearing Children : The Role of Language in Developing Number Concepts.”, Psychological Review, Vol. 129, No 1, juin 17, 2021, p. 199211. https://doi.org/10.1037/rev0000303.
